İbn Sînâ Tıbbı (El-Kânûn geleneği)
Dört hılt/mizaç teorisine dayanır: Kan (sıcak+nemli), Safra (sıcak+kuru), Balgam (soğuk+nemli), Sevda (soğuk+kuru). Sağlık, bu hıltların dengesiyle tanımlanır. Teşhiste nabız, idrar/dışkı incelemesi, yüz–cilt gözlemi ve ayrıntılı hikâye önemlidir. Tedavide öncelik yaşam tarzı ve beslenme, sonra bitkisel/ilaç ve gerektiğinde cerrahidir.
Ayurveda Tıbbı
Üç dosha üzerine kuruludur: Vata (hareket, soğuk+kuru), Pitta (dönüşüm/ısı, sıcak+kuru/hafif), Kapha (yapı, soğuk+nemli). Denge bozulunca hastalık ortaya çıkar. Teşhiste nabız ve dil muayenesi, dışkı–idrar, göz–cilt değerlendirmesi kullanılır. Panchakarma (temizleme), rasayana (yenileyici) ve yoga–nefes uygulamaları temel araçlardır.
Kısa Kıyaslama Tablosu
| Kriter | İbn Sînâ | Ayurveda |
|---|---|---|
| Felsefî temel | Dört hılt/mizaç (Kan–Safra–Balgam–Sevda) | Üç dosha (Vata–Pitta–Kapha) |
| Sağlık tanımı | Hılt dengesi | Dosha dengesi + Agni (sindirim ateşi) |
| Teşhis | Nabız, idrar/dışkı, yüz–cilt, hikâye | Nabız, dil, idrar/dışkı, göz–cilt |
| Tedavi ilkesi | Yaşam tarzı → gıda/ilaç → cerrahi | Şodhana (temizleme) → dengeleme → rasayana |
| Yaşam tarzı | Mevsimsel/dönemsel düzen, egzersiz, hijyen | Dinacharya (günlük rutin), Ritucharya (mevsimsel), yoga–pranayama |
| Eşleşmeler | Kan≈Kapha/Pitta; Safra≈Pitta; Balgam≈Kapha; Sevda≈Vata | — |